Lęk jako sygnał alarmowy
Lęk to drugi z sygnałów alarmowych, jakim dysponuje ustrój ludzki (Kępiński 2002b). Jak każda emocja, jest reakcją na bodźce i sytuacje zewnętrzne (społeczne) oraz na stany wewnętrzne (myśli, wyobrażenia, obrazy pamięciowe, a także odczucia wisceralne) (Obuchowska, Krawczyński, 1991, s. 20).
W czasowo-przestrzennych wymiarach lęk jest dalej, a ból bliżej ustroju. Jest uczuciem związanym z przyszłością, z oczekiwaniem tego, co ma nastąpić, a jego natężenie mówi o stanie ustroju (Kępiński, 2002b).
Lęk a strach
Sullivan (za: Hall, Lindzey, 1990, s. 177) stoi na stanowisku, że lęk jest wytworem stosunków interpersonalnych. Początkowo przenosi się on z matki na niemowlę, a w późniejszym życiu jest wywołany przez zagrożenie bezpieczeństwa danej osoby. Oprócz pojęcia lęku używane są pojęcia do niego zbliżone – strach, obawa, trwoga (Bochowic, 1985).
Pojęcia „strach” używa się zazwyczaj przy zagrożeniu bezpośrednim, aktualnym, natomiast pojęcia „lęk” przy jego wyobrażeniowej antycypacji.
Zbliżone jest też ujęcie odróżniające strach – jako reakcję wywołaną przez bodźce zewnętrzne, od lęku – mającego swe źródło we wnętrzu człowieka, w jego sumieniu i jego wyobraźni.
Jeszcze inne ujęcie to pojmowanie strachu jako emocji przy biologicznym zagrożeniu, lęku natomiast jako emocji przy zagrożeniu społecznym (Obuchowska 1983). „Lęk jest uczuciem ludzi, którzy świadomi są swego istnienia” – pisze R. Kohnstamm (1989, s. 135).
Zobacz też: Strach ma wielkie oczy, czyli wizyta u psychoterapeuty
Typy lęku
Można wymienić kilka typów lęku. Z. Freud (1975, s. 73) wyróżnił: lęk realistyczny, lęk neurotyczny oraz lęk moralny.
Lęk realny
Lęk realny jest, według niego, reakcją na spostrzeganie niebezpieczeństwa, tzn. możliwości oczekiwanej i przewidywanej, jest związany z odruchem zmierzającym do ucieczki i trzeba nań spoglądać jako na uzewnętrznienie popędu samozachowawczego. Jest on obawą przed rzeczywistymi niebezpieczeństwami grożącymi w świecie zewnętrznym; z niego wywodzą się dwa pozostałe typy.
Lęk neurotyczny
Lęk neurotyczny jest to obawa, że popędy wymkną się spod kontroli i spowodują, iż dana osoba zrobi coś, za co zostanie ukarana. Lęk neurotyczny jest nie tyle obawą przed samym popędem, ile obawą przed karą, jaką pociąga za sobą zaspokojenie popędów.
Lęk moralny
Trzeci typ – lęk moralny – jest obawą przed własnym sumieniem. Ludzie o dobrze rozwiniętym superego czują się zwykle winni, kiedy zrobią lub tylko pomyślą o zrobieniu czegoś sprzecznego z kodeksem moralnym, zgodnie z którym zostali wychowani.
Zobacz też: Tajemnice lęku
Fragment pochodzi z książki „Dziecko z chorobą nowotworową – problemy psychopedagogiczne” autorstwa Beaty Antoszewskiej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Tytuł, lead i śródtytuły są dziełem redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
