Wpływ rodziców na dziecko
Działania rodziców wobec dzieci są nasycone określonym ładunkiem emocjonalnym i wywołują u nich reakcję w postaci specyficznego zachowania. Utrwalone, wywołujące określone typy interakcji postawy wobec dziecka wpływają na tworzenie się specyficznych cech jego osobowości (Ziemska, 1973). Postawy rodzicielskie powinny zmieniać się w taki sposób, by umożliwić dziecku efektywne radzenie sobie z zadaniami rozwojowymi w kolejnych okresach jego życia (Tyszkowa, 1990).
Odtrącenie dziecka
Ponieważ postawy rodzicielskie zaspokajają lub frustrują społeczne i psychiczne potrzeby dziecka, sprzyjają rozwojowi jego cech zachowania (Ziemska, 1979; Plopa, 1983).
Postawa odtrącająca rodziców może sprzyjać agresywności, nieposłuszeństwu, zahamowaniu rozwoju uczuć wyższych, zachowaniom aspołecznym i antyspołecznym dziecka. Może być również przyczyną bezradności, zastraszenia i trudności w przystosowaniu spowodowanymi zahamowaniem (Ziemska, 1973).
Odrzucenie ze strony ojca wpływa na rozwój introwertywnych zachowań córek, a zaniedbująca postawa matek znacznie koreluje z zachowaniami introwertywnymi, wrogością względem otoczenia oraz pobudliwością emocjonalną synów (Plopa, 1983).
Zobacz też: Postawy rodzicielskie - warto je poznać
Do czego prowadzi unikanie lub nadmierna ochrona dziecka?
Postawa rodzicielska unikająca może wywoływać u dziecka tendencje do zachowań samouszkadzających, zamachów samobójczych, a także niestałości uczuciowej, nieufności, wchodzenia w konflikty i wpływać na pojawienie się lżejszych objawów zachowań antyspołecznych (Ziemska, 1979).
Z kolei dziecko rodziców nadmiernie ochraniających może ujawniać opóźnienie dojrzałości emocjonalnej i społecznej, bierność, ustępliwość i zależność od matki bądź odwrotnie – nadmierną pewność siebie, zuchwalstwo, egoizm i tyranizowanie matki. Jednak w samotności często staje się niepewne, nieszczęśliwe i niespokojne. Natomiast z badań nad młodzieżą (Plopa, 1983) wynika, że taka postawa matek lub ojców wpływa jedynie na zachowania córek, które przejawiają nerwowość, agresywność i zaciętość. Zachowania te można tłumaczyć jako reakcje na pojawiające się sytuacje trudne, wypływające z braku samodzielności i zaradności.
Wymagający ojciec – lękliwe dziecko
Nadmiernie wymagająca postawa rodzicielska, częste korygowanie, krytyka korespondują z rozwijaniem się u dziecka braku wiary we własne siły, lękliwością, podejrzliwością i niepewnością, pobudliwością, uległością. Mogą się też pojawiać trudności w przystosowaniu społecznym (Ziemska, 1973). Postawa wymagająca ojców sprzyja negatywnym nastawieniom i pobudliwości emocjonalnej dzieci obojga płci, a u dziewczynek dodatkowo prowadzi do zachowań introwertywnych (Plopa, 1983).
Zaobserwowano silniejsze powiązania zachowań dziewcząt i chłopców z postawą rodzica płci przeciwnej. Postawa wymagająca matek odgrywa mniejszą rolę w rozwoju osobowości dziewczynek niż taka sama postawa ojca, mająca wpływ na ich konfliktowe współżycie w środowisku szkolnym (Rembowski, 1986).
Zobacz też: Rodzice a rozwój dziecka
Fragment pochodzi z książki Psychopatologia okresu dorastania Wioletty Radziwiłłowicz i Anity Sumiły (wydawnictwo Impuls, Kraków 2006). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna u redakcji.
