Leczenie zaburzeń osobowości w starszym wieku

zjawisko samospełniającego się proroctwa towarzyszy nam na każdym kroku, bywa, że determinuje nasze życie w sposób, którego wolelibyśmy uniknąć / fot. Fotolia
Wiele wyników badań wskazuje, że na zaburzenia osobowości może cierpieć nawet kilkanaście procent osób w wieku starszym. Co ma wpływ na powstanie tych zaburzeń? Czy osoby starsze cierpiące na zaburzenia osobowości mają szansę na prawidłowe postawienie diagnozy i skuteczną terapię?
/ 02.11.2011 10:17
zjawisko samospełniającego się proroctwa towarzyszy nam na każdym kroku, bywa, że determinuje nasze życie w sposób, którego wolelibyśmy uniknąć / fot. Fotolia

Zaburzenia osobowości – częsty problem

W niewielu istniejących badaniach u osób w wieku podeszłym stwierdzono, że rozpowszechnienie zaburzeń osobowości w społeczności wynosi od kilku (2–3%),do nawet kilkunastu (maksymalny raportowany wskaźnik 13%) procent. Wskaźniki osiągają od 30 do 60% w grupach klinicznych, leczonych psychiatrycznie w warunkach ambulatoryjnych i oddziałach szpitalnych.

Jak rozpoznać zaburzenia osobowości?

Ogólnie zasady rozpoznawania zaburzeń osobowości w wieku podeszłym nie różnią się od stosowanych w młodszych grupach wiekowych. Poza wywiadami, oceną kliniczną i obserwacją zachowań konieczne jest zwykle sięgnięcie po metody testowania psychologicznego. Ograniczeniem możliwości ich stosowania (dotyczy zwłaszcza kwestionariuszy osobowości) mogą być zaburzenia funkcji poznawczych, trudności w czytaniu, a także brak lub niedostosowanie norm dla wieku podeszłego. Czasami diagnoza zaburzeń osobowości stawiana jest po raz pierwszy w wieku podeszłym. Może być to związane ze zmianami organicznymi (wówczas jesteśmy uprawnieni do rozpoznania organicznych zaburzeń osobowości), otępieniem, ale też z poważnymi zmianami życiowymi (np. utratą osoby bliskiej, która działała kompensacyjnie) oraz z wcześniejszym, „maskującym” zaburzeniem psychicznym (np. depresją, chorobą dwubiegunową, zaburzeniami jedzenia).

Przeczytaj: Zmiany osobowości u osób starszych

Depresja a zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości są szczególnie częste u chorych depresyjnych, a ich współwystępowanie wiąże się z niepowodzeniami terapeutycznymi. Osobowość unikająca oraz zależna pogarszają funkcjonowanie w codziennych aktywnościach i mogą uniemożliwiać powrót do samodzielności. Osobowości paranoiczna, schizoidalna i narcystyczna uniemożliwiają dobre funkcjonowanie społeczne. Osobowość histrioniczna pogarsza znacznie współpracę z chorym i wiąże się z częstymi przerwaniami terapii oraz zmianami terapeutów i lekarzy.

U chorych z zaburzeniami lękowymi należy poszukiwać cech zaburzeń z klasteru C, zaś u pacjentów ze schizofrenią o późnym początku spotyka się zaburzenia schizoidalne i paranoiczne.

Możliwości terapeutyczne

Wielu psychoterapeutów traktuje uzyskanie u osób starszych trwałej zmiany w zakresie cech osobowości jako niemożliwe, a nawet nie warte podejmowania wysiłków terapeutycznych. Trudno ocenić, czy mają rację, bowiem badań klinicznych w tej populacji praktycznie nie ma, a i doświadczenia psychoterapeutów są wielce ograniczone. Wydaje się jednak, że poza chorymi z ewidentnymi zaburzeniami organicznymi i otępieniem, nie ma powodu, aby nie podejmować prób modyfikacji wzorców także u starszych chorych. W praktyce szpitalnej ważna jest konsekwentna postawa całego zespołu i nienagradzanie patologicznych zachowań. Pobyt w szpitalu jest dla starszych pacjentów często jedyną okazją do zaobserwowania i wypróbowania nowych postaw i zachowań. Stosowanie leków w  leczeniu zaburzeń osobowości ma  znaczenie wyłącznie pomocnicze i objawowe. Jako nieuzasadnione należy ocenić nadużywanie u tych pacjentów stosowania neuroleptyków i  leków przeciwdrgawkowych, zwłaszcza karbamazepiny. Ze  względu na  tendencję do  uzależnień należy limitować stosowanie benzodiazepin.

Przeczytaj: Jak się porozumiewać z chorym na Alzheimera?

Fragment pochodzi z książki "Praktyczna psychogeriatria: rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach psychicznych u chorych w wieku podeszłym" Tomasza Sobów (Wydawnictwo Continuo, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA