Spis treści:
- Dystres – co to jest
- Objawy dystresu
- Przyczyny dystresu
- Dystres – skutki
- Metody radzenia sobie z dystresem
Dystres – co to jest?
Stres jest nieodzownym elementem naszego życia. To reakcja naszego organizmu na stresujące bodźce, które napotykamy każdego dnia. Stres może mieć wpływ pozytywny, sprzyjający zdrowiu i mobilizujący do działania, albo negatywny, destrukcyjny i prowadzący do problemów ze zdrowiem. Aby rozróżnić te dwa rodzaje stresu, wprowadzono w psychologii pojęcia:
- eustresu – stres pozytywny,
- dystresu – stres negatywny.
Dystres jest stresem o negatywnym oddziaływaniu na zdrowie psychiczne i fizyczne, który prowadzi do zaburzenia równowagi organizmu. W dalszej konsekwencji do choroby. Dystres pojawia się wtedy, gdy zdolności adaptacyjne człowieka w sytuacji stresującej są niewystarczające, dochodzi do nadmiernego obciążenia, a przewlekłe napięcie nie zostaje rozładowane.
W życiu doświadczamy zarówno eustresu, jak i dystresu, z tym że jeden z nich może być przeważający. Doświadczenie eustresu może redukować dystres. Czyli sytuacje stresujące, ale wpływające na nas pozytywnie, mogą minimalizować działanie długotrwałego szkodliwego stresu. Warto wiedzieć więcej o dystresie i poznać metody radzenia sobie z nim.
Objawy dystresu
Dystres prowadzi do szeregu zmian w organizmie. W rezultacie może pojawić się wiele różnych objawów fizycznych i emocjonalnych.
Objawy dystresu to m.in.:
- przewlekłe zmęczenie,
- smutek, przygnębienie,
- drażliwość,
- bezradność,
- poczucie winy,
- trudności w koncentracji,
- niepokój,
- niezadowolenie,
- negatywne nastawienie,
- frustracja,
- nudności,
- biegunki i/lub zaparcia,
- duszność,
- napięcia mięśniowe, bóle karku, pleców, rąk, bóle głowy,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia hormonalne i menstruacji,
- zmiana apetytu,
- zgrzytanie zębami,
- częste ziewanie,
- sięganie po alkohol, narkotyki, leki w celu rozładowania napięcia.
Przyczyny dystresu
Przyczynami dystresu mogą być różne stresory, często mające długotrwały wpływ na nasze funkcjonowanie, np.:
- sytuacje konfliktowe,
- przemoc domowa,
- problemy finansowe,
- nieszczęśliwe wypadki losowe, traumatyczne zdarzenia, np. śmierć bliskiej osoby, wypadek, uraz, choroba,
- zmiana sytuacji życiowej, np. ciąża, zmiana miejsca zamieszkania, zmiana pracy, utrata pracy,
- problemy w pracy, szkole,
- gniew,
- tłumione przeżycia,
- nadmierne oczekiwania innych wobec nas lub nas wobec siebie,
- zagrożenie wojną, chorobą, kataklizmem itp.
Dla porównania warto dodać, że stresory pozytywne, które mogą być odbierane jako wyzwanie i działać korzystnie na organizm, to np. narodziny dziecka, zawarcie małżeństwa, awans w pracy, nowe obowiązki, budowa domu czy wyjazd na wakacje.
Jeśli nasz organizm po pewnym czasie oddziaływania bodźca powodującego napięcie nie potrafi sobie z nim poradzić, dochodzi do wyczerpania zasobów odpornościowych organizmu.
Typy osobowości a dystres
Dystres u poszczególnych osób może mieć inne przyczyny. Nie na każdego ten sam stresor będzie działał w taki sam sposób. Zdolność radzenia sobie z trudnościami wynika m.in. z naszych cech charakteru. Psychologowie w tym kontekście wymieniają trzy typy osobowości:
- osobowości typu A - osoby niecierpliwe, szybko tracą zainteresowanie, dążą do perfekcji, są skłonne do rywalizacji i agresji - są najmniej odporne na stres,
- osobowości typu B - osoby cierpliwe, nie działają w pośpiechu, realistycznie i wytrwale podchodzą od zadań, mają mniejsze ambicje, są odporniejsze na stres niż osobowości typu A,
- osobowości typu C - osoby powściągliwe, ustępliwe, unikające wyrażania emocji, bierne w obliczu stresu, są podatne na stres.
Uświadomienie sobie, jakim typem osobowości jesteśmy, jest dobrym krokiem do tego, aby poprawić swoje zdolności radzenia sobie z problemami. Osobowości typu A i C mają w tym zakresie najwięcej do zrobienia.
Indywidualne zasoby a dystres
Również zasoby, które posiadamy (lub których nie mamy), mogą wpływać na zdolność radzenia sobie ze stresem. Psychologowie wymieniają tutaj:
- pieniądze,
- stabilną sytuację domową/rodzinną,
- wiedzę,
- stan zdrowia,
- stałe zatrudnienie,
- pomoc społeczną,
- czas.
Osoby, które mają więcej zasobów, prawdopodobnie lepiej poradzą sobie z trudnościami, niż te, które są ich pozbawione.
Jakie są skutki dystresu?
Dystres będący długotrwałym napięciem i niemożnością poradzenia sobie z negatywnymi emocjami, prowadzi do nieprawidłowych reakcji ciała i umysłu. Wskutek dystresu w organizmie zachodzą procesy fizjologiczne, które mogą być podłożem różnorodnych chorób i zaburzeń, takich jak:
- depresja,
- zaburzenia lękowe,
- zespół wyczerpania,
- wypalenie,
- załamanie nerwowe,
- choroba wieńcowa,
- choroba wrzodowa,
- choroby skóry (czytaj: wysypka ze stresu),
- choroby zapalne jelit,
- nadciśnienie tętnicze,
- astma oskrzelowa,
- cukrzyca.
Skutki dystresu to nieprzyjemne odczucia, jakie niesie ze sobą długotrwały stres, na przykład ból, lęk lub cierpienie. Dystres może obniżać kondycję zdrowotną człowieka, negatywnie wpływać na jakość życia i obniżać jego zdolności do codziennego, sprawnego funkcjonowania.
Metody radzenia sobie z dystresem. Jak pomóc?
Nie ma jednego uniwersalnego sposobu na długotrwały stres, ponieważ każdy z nas jest inny i może potrzebować odmiennego wsparcia. Sposoby, które polecają specjaliści, gdy doświadczasz dystresu:
- zadbaj o siebie - znalezienie czasu na relaks, przyjemności, ruch na powietrzu, być może scedowanie części obowiązków na inną osobę, zadbanie o swoje zdrowie - w zamian możemy zyskać lepsze samopoczucie, poprawę samooceny, a tym samym więcej energii i siły do radzenia sobie z trudnościami,
- wysypiaj się - unikanie kofeiny, zrezygnowanie z intensywnego wysiłku wieczorem, spacer przed snem, wcześniejsze kładzenie się do łózka, higiena snu itp. - mogą nam pomóc w efektywniejszym wypoczynku,
- oddychaj przeponą - działa relaksująco i wspomaga organizm,
- porozmawiaj z zaufaną osobą,
- poszukaj pomocy specjalisty: psycholog lub psychoterapeuta pomoże przejść ci przez trudny czas, np. związany ze zmianą pracy, rozwodem lub utratą bliskiej osoby; może pomóc też zmienić podejście do codziennych spraw,
- staraj się myśleć pozytywnie - przypominaj sobie dobre rzeczy, które ci się przytrafiły w ostatnim czasie,
- skorzystaj z relaksacyjnych zajęć - w zależności od upodobań, np. malowanie, joga, medytacja, czytanie, szydełkowanie, haftowanie, granie w gry planszowe itd.
Stres jest szkodliwy zwłaszcza wtedy, gdy utrzymuje się długo, dlatego zwlekanie z szukaniem pomocy, często działa tylko na naszą niekorzyść.
Źródła:
A. Kaczmarska, P. Curyło-Sikora, Problematyka stresu – przegląd koncepcji, Hygeia Public Health, 2016, 51(4): 317-321,
N. Ogińska-Bulik, Czy doświadczanie stresu może służyć zdrowiu?, Polskie Forum Psychologiczne, 2009, tom 14, numer 1, s. 33-45,
K. Olejnik, S. Olejnik, Stres psychologiczny. Przyczyny, reakcje organizmu, skutki i osobowościowe uwarunkowania radzenia sobie ze stresem,
H. Gillette, Stress Response: What’s the Difference Between Eustress and Distress?, PscychCentral.
Czytaj także:
Stres a wygląd – jak stres wpływa na urodę?
Objawy stresu – jak je rozpoznać?
9 skutecznych sposobów na stres, polecanych przez naukowców. Wielu nie doceniamy
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
